De Folkgitaar
De geschiedenis van de folkgitaar
Gitaren behoren tot de grote groep van snaarinstrumenten, chordofonen genoemd. Bij deze instrumenten wordt het geluid, de toon, veroorzaakt door snaren die in trilling worden gebracht. De muziekboog wordt als de voorloper van alle snaarinstrumenten beschouwd.
De vroege Egyptenaren kenden al een harpachtiginstrument. De Grieken kende verschillende lierachtige instrumenten die verder werden ontwikkeld door de Romeinen. De Moren brachten op hun beurt luitachtige instrumenten naar Spanje en zo verspreidde dit soort snaarinstrumenten met een klankkast en een hals zich door Europa. Ze werden in alle soorten en maten gebouwd en bespeeld.
Egyptische harp, de Griekse lier en Moorse luit
Tijdens de vroege renaissance wordt de vorm van de gitaar zoals we die vandaag aan de dag kennen ontwikkeld. Van de huidige bestaande gitaren zoals de klassieke gitaar en de flamencogitaar wordt in dit verhaal alleen de geschiedenis van de Folkgitaar beschreven.
Martin OM-28 gitaar 1930 en de Renaissance gitaar
Van alle instrumenten die in de Amerikaanse folk en countrymuziek worden gebruikt was de gitaar een van de laatste instrumenten die zijn intrede deed in de Verenigde Staten. Pas aan het begin van de vorige eeuw, rond 1920, werd de gitaar gebruikt in old time stringbands, vooral in de stedelijke omgeving van de Verenigde Staten. In de landelijke, oostelijke gebieden zoals de Appalachian Mountains waren er geen gitaren aanwezig voor 1910. Voor het eerst is de gitaar prominent aanwezig in de muziek van de Carter Family in de jaren ’30. Het was Maybelle Carter (1909-1978) die het idee ontwikkelde dat de gitaar ook de melodielijn kon spelen. Ze speelde de melodie met een duimplectrum op de bassnarenen streek met haar wijsvinger over de hoge snaren van de gitaar. Ze was ook banjospeler en introduceerde eigenlijk een banjostijl op de gitaar. Een goed voorbeeld van die stijl is te zien en te beluisteren op deze Youtube film.
en deze
Een andere belangrijke (linkshandige!) gitariste met een subtiele manier van fingerpicking was de uit North Carolina afkomstige Elizabeth Cotton (1895-1987). Beïnvloed doorde plaatselijke banjostijlen, ook zij speelde banjo, speelde zij gitaar meestal in de kerk van haar woonplaats. Het was Mike Seeger die haar overhaalde om ook elders voor publiek op te treden en geluidopnames te maken. Haar compositie Freight Train werd letterlijk in de jaren ’60 en ’70 door elke Folkzanger gezongen en opgenomen. Ook introduceerde zij open stemmingen op de gitaar met een soort country ragtime gespeelde fingerpicking stijl die door vele Folkgitaristen is overgenomen.
En zo klinkt zij..
De andere persoon die het voorbeeld is geweest voor ongeveer elke Folkgitarist is de eerste echte singer/songwriter Woody Guthrie (1912-1967) geboren in Oklahoma.
Hij speelde de gitaar met een platte plectrum in een stijl wat later flatpicking zou gaan heten. Als songwriter maakte hij nummers over talloze onderwerpen zoals de Grote Depressie, de stofstormen uit zijn geboortestaat, vakbonden en uiteraard over Amerika zelf in zijn beroemde nummer ‘This Land is Your Land’. Het klonk (met o.a. Bruce Springsteen en Pete Seeger) tijdens de inauguratie van President Obama.
In de veertigerjaren trok hij naar New York waar hij diverse opnames maakte onder meer met Leadbelly, de grote 12snarige-gitaarspeler van het nummer ‘Good Night Irene’. Met name doordat hij zijn muziek van ‘country’ naar de stadsomgeving verplaatste zette Guthrie een allesbepalende muzikale stempel op de volledige eerste generatie singer/songwriters in Amerika. Zonder Guthrie was er geen Dylan geweest die als geen ander de folktraditie heeft voortgezet en naar een hoger plan heeft getild.
Woody Guthrie en Bob Dylan
Met de introductie van de flatpicking op de gitaar werd deze stijl verder ontwikkeld waarbij de blinde gitarist Doc Watson de hoofdrol speelde. Deze mountainzanger (3 maart 1923-29 mei 2012) uit Deep Gap, North Carolina kende honderden songs en kon werkelijk onnavolgbaar flatpicken.
Doc Watson. Samen met de banjospeler Clarence Ashley. Hij ontving 5 maal een grammy.
Eén van zijn navolgers was Clarence White van de bluegrassgroep The Kentucky Colonels en de latere gitarist van de Birds. Een sleutelfiguur van de transformatie van de akoestische gitaar naar de elektrische gitaar. Hij speelde bij de Birds prachtig elektrische gitaar dat soms net zo klonk als een pedal steel. Wij spraken nog met hem tijdens het Kralingen festival. Kort daarop in 1973 kwam hij om bij een tragisch auto-ongeval.
Clarence White
Luister zelf naar Doc Watson!
Stringbands
Rond 1920 wordt de gitaar geïntroduceerd in de zogenaamde stringbands die voorheen
eigenlijk alleen bestonden uit de fiddle en de banjo. De gitaar speelde bas en het hoofdritme, de fiddle bleef de melodielijn spelen en de banjo werd gebruikt voor syncopen, tegenritmes en melodielijnen. Een fraai voorbeeld van een stringband uit de jaren ’30 is Charlie Pool and the North Carolina Ramblers en hier duikt ook weer op Gid Tanner and the Skillet Lickers. Het waren ruige bands uit die jaren en werden ‘rough-and-ragged’mountain stringbands genoemd die heel veel volgers kenden. Charlie Pool was een fast living and hard drinking man en stierf op 39 jarige leeftijd in 1931.
Charlie Pool and the North Carolina Ramblers
J.E.Mainer’s Mountaineers was ook een mountain string band uit de late jaren ’40. Dit nummer ‘Run Mountain’ heeft CCC ook overgenomen van Mainer.
Bluegrass
In de jaren ’50 van de vorige eeuw werd er een nieuwe stijl ontwikkeld uit de Country Stringbandstraditie, de Bluegrass, uitgevonden door de uit Kentucky (de Blue Grass State) Bill Monroe (1911-1996) die de naam van de band daaraan ontleende: The Blue Grass Boys. Monroe ontwikkelde een geheel nieuwe stijl op zijn
instrument, de mandoline.In zijn zang, een hoge tenor, en in hun samenzang komt alles samen uit de Americana stijlen waaronder de zwarte blues en gospel. Het werd ook wel de ’the high lonesome sound’ genoemd.Zijn jonge banjospeler in de jaren ’50 heette Earl Scruggs en zijn gitaarspeler was Lester Flatt die het flatpicken in bluegrass verderr heeft ontwikkeld. Zijn beroemde ‘G run’ wordt door iedere bluegrass gitarist in de wereld gespeeld!
zie hier de instructie over de G Run
Bill Monroe werd zelfs opgenomen in de Rock & Roll Hall of Fame gezien zijn invloeden
op de rockmuziek in de Verenigde Staten.
Bill Monroe en Doc Watson
Hier op oudere leeftijd, The WayfaringStranger
Een van de beroemdste: Uncle Pen
In feite kan je constateren dat in een kleine 25 jaar, tussen 1925 en 1950 alle stijlen op de ‘folkgitaar’ zijn ontwikkeld en dat dit uiteindelijk heeft geleid tot de geboorte van de elektrische gitaar. Maar over deze ontwikkelingen van het instrument zelf komt een apart verhaal dat mede over de Dobro zal gaan.
Jaap van Beusekom februari 2011
